“Bismillah, Rohman tur Rohim-Na, eunteup jero
papageran. Deudeuh teuing, hanjakal mindeng kapoékan. Ku angkeubna nafsu, tur
meredongna sarakah…”, gerentes haté Aki Ama, ngaderes panungtung suluk
guruna, bari mencrong salambar potrét.
Ti tepas, katara
kalangkang pager buruan mondokan deui. Srangéngé beuki naék, méh satumbak.
Hiliwir angin. Karasa poé maju ka haneut moyan. Gelenyu éta aki-aki langkoyang
ujug-ujug imut, barang ngarérét aya awéwé anu baketut gigireun panto. Potrét
buru-buru dikusiwelkeun. Pamajikan Aki Ama geuwat nyician gelas pipir salakina,
léos ka dapur, tuluy ngahaja gégéroh trong-trang, diatra-atrakeun, ngumbar
kakeuheul.
Pamajikan Aki
Ama najan keur katarajang timburu, angger melang. Ti breng hudang, salakina teu
pati daék diajak ngobrol. Geus mandi tuluy disalin, gék diuk di tepas, tuluy
neuteup potrét nu biasa. Sangu dina piring teu ditoél, sakitu nonggérak
gigireun sikuna. Obat ti mantri pon kitu deui, ngagolér baé dina méja. Ngan cai
hérang nu katénjo ngurangan, unggal diilikan pamajikanna.
Jol deui
pamajikanna norojol ti pawon, nganteur kahariwang.
“Kang, énggal
geura tuang heula, teras leueut obatna!” pokna.
“Uhun ké,
sakedap deui Nyi!”, unggal diobrolan ukur sakitu ngajawabna. Antaré, leuleuy.
Neuteup potrét deui.
Pamajikanna geus
surti, pajarkeun téh potrét dulurna. Tapi teu burung matak timburu, da puguh
geulis nu aya dina potrét téh, jeung teu bosen Aki Ama neuteupna. Tepi ka
ayeuna, pantég sabulan. Pamajikanna anu bosen. Katambah Aki Ama teu pati
medarkeun, dulur nu mana sabenerna. Ukur nyebutkeun yén éta téh adina, Sukarti.
Teuing adi beuteung, teuing saha.
“Akang, kapan
nuang obatna teu kénging
telat!”
Aki Ama neuteup
ka lebah péngkolan
jalan.
“Kedah
disiplin!” ceuk pamajikanna deui, bari gura-giru nyuguhkeun rambutan
sabeungkeut.
Sakuduna mah teu
kudu hariwang pamajikanna téh. Aki Ama lain jalma hariwangkeuneun. Ieu aki-aki,
najan geus rémpo, manéhna hiji jalma anu kaasuh ku élmuna anu jembar. Tapi
najan kitu, kaayaan geus lila aya anu robah. Aki Ama geus mang taun-taun
katarajang panyakit. Teu pira, panyakitna mah nyeri cangkéng. Ngan reuhreuy,
mimiti teu pati ripuh, béh dieu tepi ka marurungna. Sakali waktu sapeupeuting
teu bisa saré alatan nahan nyeri. Awak beuki begang, mun saung mah geus réyod maju
ka rubuh. Euweuh kamajuan. Ngan éta baé hiji leuheungna mah, manéhna jadi boga
batur ulin, nyaéta iteuk waregu jieunan si Usép, incuna.
Kamari pasosoré,
aya nu namu ti dayeuh. Ngalongok.
“Naha atuh teu
damang kunaon Aki téh?”
“Ah, tos
mangsana baé Nyi. Udur mah soal biasa, malihan sukur, margi yakin ieu téh
pépéling. Mun tiasa nyarios mah saur panyawat téh panginten yeuh Ki, Aki téh
rék téréh, nu matak geura éling ti ayeuna kénéh...”
“Ah, téréh naon
ari Aki?!”
“Muhun téréh aya
anu nganteuran, hé..hé..”
“Panginten nu
kitu mah teu anéh di dieu mah nya Ki!”
Pamajikan Aki
Ama ngaléos, sup ka padaringan, bari
ngajingjing.
“Ih, katampi
pisan, puguh Aki mah langki mendak.”
“Ki, moal aya nu
ngéwa mah ka Aki?”, ceuk nu di juru, ujug-ujug. Nu lian ngalieuk, curinghak.
“Ih, badé
kumaha-kumaha gé sadaya kersa Anjeunna Jang!”
“Mangga
dilaleueut heula, teu kenging rusuh nya!?” ceuk pamajikan Aki Ama barang jol,
susuguh.
“Muhun Ni!”
“Ki, abi mah
tetep héran, atuh da maenya aya panyawat tos dicandak kaditu kadieu, teu katawis
panyawat naon-naonna.”
“Muhun Ki.”
“Leres.”
“Karaos naon
kitu Ki?”
“Cangkéng Nyi.”
“Euleuh, moal
panyawat ginjal mah?!”
“Puguh diparios
téh teu gaduh panyawat naon-naon si Aki mah.” témbal nu séjén.
“Naha geuning
nya?”
“Ih, Ujang,
Nyai, ari kudrot irodat Mantenna mah da teu kedah nuturkeun akal urang baé.”
témbal Aki Ama.
Loba pisan nu
nyangka Aki Ama kakeunaan guna-guna. Kampung Rancaleuang mémang katelah
keueungna. Loga kajadian nu ararahéng. Teu asup akal. Nu maot kapanasan, teu
kaduruk teu sing. Aya nu ditambaan téh kaluar sarupaning paku, uril, tina
tuurna. Nu beuteungna melendung ngadadak. Nu silih serang ku gaib alatan saing
dina usaha tepi ka punahna. Komo bangsa pélét mah, geus teu anéh. Biasana nu
garering kitu téh datangna ka Aki Ama. Tuluy diubaran, harita gé waras. Tapi
duka kunaon, aki Ama teu pati tuhu nyaréatan dirina sorangan mangsa manéhna
gering.
Jumaah ieu
pamajikan Aki Ama ngalobakeun cicing di gowah, meungkeutan rambutan sawaréh
deui, nu layonna. Minggu kamari, Aki Ama omat-omatan ka si Usép, incuna yén
rambutan nu di pipir ulah waka diala méméh manggih Kemis Puhun. Harita, najan
sakitu geus meumeujeuhna arasak, bari tara-tara ti sasari leubeut kabina-bina,
diturut baé ku si Usép téh. Teu loba tatanya.
Rebo, méméh
ngala rambutan si Usép datang nepungan akina. Bajuna ginding, maké jékét kulit
hideung.
“Naha Ki kudu
Kemis baé dialana rambutan téh?”, si Usép nanya, teu wasa nahan rasa panasaran.
“Poé Jumaahna
ua-ua hidep bisi sumping ti Bandung.”
“Oh, baruk ua-ua
Bandung badé kadarieu?”
“Ah, bisi baé
ieu mah…”
“Ké, pan biasana
gé manjing lebaran ka lemburna téh?”
“Teuing, Aki gé
teu apal.”
“Enya atuh Ki.”
“Ék ka mana mani
ginding Sép?”
“Ka pasir Ki.”
“Aya naon kitu,
tara-tara?!”
“Aki teu apal
kitu di pasir aya tabib?”
“Tabib?”
“Enya, tukang
obat, tos dua poé Ki.”
“Dukun?”
“Ih, ieu mah
ajengan Ki.”
“Oh.. hé.. hé.. urang mana?”
“Duka, da ti
daérah Jawa.”
Aki Ama ukur
unggeuk.
“Éh énya Sép, si
Aki candak kaditu, sugan baé atuh cageur.” ceuk pamajikan Aki Ama, curinghak.
“Hayu atuh Ki.”
“Leuseuh Sép.”
“Leuseuh kumaha
ari Akang, dina motor!!”
“Bisi tijengkang
Nyi, sakieu rémpona.”
“Jééh, Akang mah
sok aya baé alesan téh.”
Geus biasa Aki
Ama diambek ku pamajikanna. Tapi tara kieu-kieu manéhna mah. Kawas basa keur
usum hujan sababaraha taun ka tukang, Aki Ama keur jagjagna, duaan jeung si
Usép, mulang ti sawah, mapay sisi susukan, tuluy hanjat ka leuweung ngasruk
gawir, naék ka pasir, turun ka léngkob. Barang ék meuntas cukang, aya langgir
nyeureud kana suku Aki Ama. Batan dipaéhan éta langgir ku Aki Ama kalah
dianteurkeun ka rungkun nu jauh ti jalan. Hujan ngagebrét, Aki Ama jeung si
Usép nuluykeun lalampahan, naék deui ka pasir anu bulistir taya tatangkalan.
Manggih cai sakali deui, tuluy hanjat, tepi ka imahna.
“Har ari Akang,
sanés dipaéhan, mani asa kabina-bina teuing!” pamajikanna gegelendeng, bari
ngubaran suku Aki Ama ku geutah waluh gedé, paméré tatanggana.
“Keun baé Nyi,
sarua itu gé mahluk hirup, hayangeun hirup.”
“Aéh ari Akang,
puguh nyilakakeun!!”
“Kitu sotéh béla
diri Nyi, sieuneun ditandasa.”, ngarénghap. “Urang sotéh keuheul, da manéhna
mah nyaaheun ka dirina.”
Pamajikanna teu
ngomong deui.
Keur jagjagna,
ieu aki-aki gawéna tatanén. Henteu duméh loba paméré ti sémah anu tatanya atawa
ngadon tatamba. Usaha mah tetep dilakonan, nyiar dunya keur bekel ibadah. Ngan
tara sapopoé ari tani na téh, teu cara batur. Sok ngan sabedug. Méméh dur lohor
gé eureun, tuluy mulang, da bisi aya nu namu, bari amih teu capé teuing
karasana.
Tapi éta mah
jaman nu geus kaliwat. Keur bedas kénéh. Ari ayeuna mah ti breng katarajang
nyeri cangkéng, geus aya tilu taunna Aki Ama tara indit kamana-mana. Gagawéanna
ulukutek di imah. Ti enggon ka dapur, ka cai, ka tepas, ngadaweung. Ari aya
sémah, ngobrol jeung sémah. Atawa kabeneran manéhna keur di luar, aya tatangga
nu ngadon ngiuhan, marengan poé morérét. Geus teu walakaya ayeuna mah, ngubaran
ogé aya katangtungan aya henteu. Ngan éta nu matak sasaha gé betah babarengan
jeung manéhna mah, basana anu soméah jeung teu burung marahmay najan kanu anyar
panggih.
Ngan aya saurang
nu salila-lila can pernah ngalongok atawa nganjang ka Aki Ama. Boroning kitu,
asrog di jalan gé tara nanya-nanya acan, ari lain dipiheulaan ditanya mah.
Awéwé manéhna téh, kolot, rada ngora ti Aki Ama, awakna jag-jag, ngan rada
bongkok. Buukna méh kabéh bodas, dibeungkeut, digulungkeun. Gagawéan
ngagosok-gosokkeun jebug kana lebah biwirna anu jebléh. Kalolobaan urang
Rancaleuang teu resep ka manéhna. Da éta béja ceuk béja pagawéanna matak
keueung batur, matak sebér. Nyaéta sok dudukun, sok nampa sémah nu boga
kahayang nu teu alus, atawa nu hasud jeung nu boga maksud aniyaya ka batur. Rék
dieureunkeun euweuh nu wani, sieun kalah malindes ka diri. Euweuh nu apal saha
ngaranna, ti mana asalna. Sababaraha taun ka tukang, ieu jelema datang, mamawa
budak duaan, ngadon ngontrak imah di landeuheun pasir. Hiji-hijina jalan keur
kaditu ukur jalan leutik dibatu, mudun ka wetankeun, ti pasir.
Kamari tepung
pisan jeung Kemis Puhun, rambutan nu di pipir imah dipupu. Teuing ku anéh, aki
Ama ujug-ujug mawa kérésék nu meujeuhna, tuluy sup baé rambutan nu aralus, nu
geus nang meungkeut diasupkeun kana kérésék. Kencling manéhna papaksan indit, maké iteuk. Bari anggalésoh leupangna,
angsod-angsodan.
“Badé ka mana Kang?!”,
buru-buru pamajikanna nyusul, reuwaseun. Geus taun-taun teu ka mana-mana,
harita badé
miang pisan.
“Nyi, Akang ék ka pasir.”
“Akang,
badé ka mana?"
“Engké
dibéjakeun, moal lila.”
“Kadé Kang! Ulah gancang
teuing, bari ieu cai candak. Mun aya legok malipir, wios teu téréh dugi ogé,
nya?!!”, pamajikanna hariwangeun pisan. Tapi manéhna geus apal watek salakina. Tara loba
tatanya. Barina gé
tara hadé dicaram éta aki-aki téh mun geus datang
niatna mah.
“Ulah hariwang
Nyi!”
Ayeuna mah
masing diulah-ulah gé
hariwang, salakina téh
pan keur gering. Henteu jag-jag sakumaha biasana. Antukna mah si Usép dititah
nuturkeun akina, bubunian.
Laun-laun éta
aki-aki mapay jalan, tepi ka pasir. Singhoréng enya, loba jalma, ramé, keur
lalajo tabib nu ti Jawa téa. Ti dinya Aki Ama mudun ka wétankeun, asup ka jalan
batu leutik anu hieum ku tatangkalan. Si Usép najan rada horéam gé, tetep
nutur-nutur. Lian ti hawana tiis téh, meredong, jeung loba reungit. Najan poé
beuki beurang, beulah jalan éta mah beuki jero beuki angkeub ku tangkal
caringin, mahoni jeung bungur anu jarangkung gedé, daunna ngahunyud. Sababaraha
kali angin ngagelebug dibarung ku sora heulang jeung tonggérét, raéng, ngageréng.
Hawa beuki tiis, beuki keueung. Si Usép teu nyaho, léngkah akina rék tepi ka
mana. Ngan rarasaan manéhna téh asa lila pisan, nuturkeun léodna léngkah
aki-aki rémpo anu welasan méter aya di hareupeunnana. Kitu-kituna mah
katambah-tambah ku kaayaan tempatna anu teu pikabetaheun.
Sababaraha lila
ti éta srog asup ka hiji buruan imah. Angger tiiseun. Imah téh katénjona poék,
jiga euweuh sasaha di jerona. Ngan beuki deukeut kadéngé aya nu humarurung,
bangun nu nyeri kabina-bina, ditembalan ku sora budak nu raéng careurik.
“Nyi… nyi…” Aki
Ama nyalukan nu boga imah. Sorana ngageter, pegat-pegat, nahan kacapé. Harita kénéh
sora nu di jero jempé, panto muka. Aya budak awéwé kira-kira umur dalapan taun,
jeung nu lalaki kira-kira umur lima taun. Nu awéwé cireumbay, ungsrak-ingsreuk,
bari leungeunna ludat-ladét.
Saréngséna
ngobrol sakeudeung jeung budak nu awéwé, Aki Ama tuluy asup ka patengahan éta
imah. Rada lila di jero imah, méh poé manceran manéhna kaluar. Si Usép
ngageleter bari ruy-rey pundukna, apaleun ayeuna mah ka saha akina namu téh.
Manéhna ampir cireumbay, ari rét nempo akina kaluar, nyengir. Si Usép nyumput
deui. Nutur-nutur deui. Méméh nanjak ka pasir, akina ngarandeg, ngalieuk ka
tukang. Leumpang tilu lengkah ngarandeg deui, ngalieuk. Leumpang, ngarandeg,
lieuk deui. Tuluy nyalukan, ku sorana nu laun.
“Usép, éta manéh
lain?!”
Deg, sérését, si
Usép kanjat asa ditaranjangan. Ieu aki-aki mémang lain oloeun. Najan nu di
tukang susulumputan, teu burung kapanggih.
“Enya Ki.” témbal
si Usep, gagaro, tuluy ngadeukeutan akina.
“Kesel
nutur-nutur Aki?”
“Héhé… enya Ki,
kesel.”
“Teu mawa
motor?”
“Aduh, henteu
Ki!”
“Héhéhé…”
“Ah, rajeun
nawar pas tanjakan.”, gagaro deui.
Si Usep
tipoporosé ngagandong akina tepi ka pasir.
“Sép, kamari
burit aya kajadian naon di dieu.” Aki Ama nanya barang asup ka lebah nu ramé ku
nu lalajo tabib.
“Aya nu tatamba
Ki, baruk panyakitna guna-guna, ajenganna ngajengkang, tapi untungna teu aya nu
cilaka.”
Aki Ama cicing,
ngatur renghapna.
“Kunaon kitu
Ki?”
“Pedah nu
laliwat kamari ramé, tara-tara.” ceuk Aki Ama.
“Enya Ki, da nu
nongton aya nu kasurupan.”
“Tapi teu
nanaon?”
“Henteu Ki,
tuluy cageur diubaran ku tabibna.”
“Sukur atuh.”,
Aki Ama neuteup ka riungan tukang obat, kalayan teuteup anu teuneung jeung
tenang. Aya rusiah anu masih kénéh diteundeun ku manéhna.
Si Usép teu loba
nanya deui, maneha kudu ngatur nafas, sabab bakal nempuh jalan mudun anu
nyuksruk tur rungkal-ringkel bari ngagandong akina.
“Wayahna Sép,
mangsana gagantian.”
“Beurat Ki…”
“Ngalalanyahan,
méméh ngagandong mitoha.”
“Mitoha
nanahaon!?”
“Keun… atuh teu
mitoha, anakna.”
“Tah…”, seuri.
“Ah, manéh…”
Ayeuna geus poé
Juma’ah. Panonpoé
beuki nérékél. Sangu dina piring
jeung deungeunna angger can ditoél.
Jam geus nuduhkeun jam salapan. Obat nya kitu, ngagolér kénéh. Ngan cai baé nu
teu ngari téh. Geus dua kali pamajikan Aki Ama nyampeurkeun mamawa téko.
“Kang, geura
tuang, éta sangu tiis mantén!”
“Ké Nyi, sakedap
deui.”
“Tos siang Kang,
teu kenging telat saur pa mantri gé
kapan, jaba éta
obat kedah dituang!”
“Ké heula Nyi,
tuh aya sémah.” ceuk Aki Ama bari ngalengo ka pengkolan. Tuluy nangtung.
Pamajikanna
buru-buru pépérén, tuluy manéhna bébérés di patengahan. Sangu, deungeunna jeung
cai ditamprakkeun. Geus biasa, najan
saaya-aya, mun aya sémah, saméméh mulang éta sémah sok diajak heula dahar
babarengan. Aya anu daék, ari sarua ti kampung mah, mun sémahna rada ti béh
kota mah biasana sok buru-buru, duka pédah teu biasa ku dahareun urang lembur.
Éta sémah bangun
nu raripuh leumpangna, bari nyekelan dada kawas anu nyerieun. Awéwé, rada
bongkok, maké kabaya konéng kolot. Buukna méh kabéh bodas, dibeungkeut
dikuliwedkeun, rambay sawaréh, teu matut. Biwirna rada jebléh, semu beureum
balas nyapék jebug. Aya budak leutik duaan nuturkeun asup ka buruan imah.
“Kang… Kang… “
“Kadieu Nyi!” témbal
Aki Ama.
Barang Aki Ama rék
nyarita, éta awéwé ngarumpuyuk, ceurik dina lahunan Aki Ama.
“Hampura Kang…
hampura…”
Pamajikan Aki
Ama reuwaseun, tuluy norojol ka tepas.
“Na kunaon
Nyi?!”
“Kumaha atuh
ayeuna?”
“Bet, kumaha
naonna?” Aki Ama bingung.
“Élmu abdi tos
punah Kang…”, dibarengan ku batuk.
“Deudeuh. Nya
keun baé atuh nu di dieu mah.”
“Keun baé
kumaha, sakitu taun–taun?!”
“Naha tos rido
kitu Nyai, ieu titipan Nyai dicabut ku Akang?” ceuk Aki Ama, antaré.
“Ridooo... rido
pisan…!!”
Aki Ama ngalieuk
ka pamajikanna.
“Nyi
pangnyandakkeun piring!”
Durugdug
pamajikanna ka dapur, teu lila datang deui mawa piring, bari ngarasa bingung,
heran jeung panasaran.
Aki Ama peureum,
maca kalimah. Teu lila kaluar dua leunjeur beusi wangun keris laleutik warna
hideung tina cangkengna, diranggeum, tuluy diteundeun dina piring.
“Naha henteu
tikapungkur Kang?”, cireumbay.
“Akang mah bisi
Nyai teu rido.”
Éta awéwé ceurik
na beuki payah.
“Hampura Kang…
Hampuraaa…”
“Enya...
dihampura pisan Nyi.”
“Hampura Kang…
Euceu…!!”
“Buru-buru
ayeuna mah geura balik ka Mantenna. Sing nyaah ka diri. Karunya Ema jeung Abah,
bisi nalangsaeun. Ulah tepi ka aya turunan anu khianat ka dirina sorangan.”
“Hampura Gusti…
hampura Ema… Abah…”
Sémah Aki Ama
ujug-ujug pakudupruk, tilar dunya. Tina lebah gigir biwirna kaluar getih
beureum semu hideung. Layonna diurus ku warga. Najan mimitina mah arembungeun, saacan
ku Aki Ama dipeupeujeuhkeun.
Balik ti astana,
Aki Ama kadatangan nu ngalayad loba pisan. Imah pinuh, teu aya tempat keur
liwat-liwat acan, teuing pédah imahna leutik. Nu ngalayad téh ti mana-mana,
kaasup ua-ua si Usép nu ti Bandung, dibéjaan pajarkeun téh aya dulur Aki Ama
anu maot. Kabeneran nu tas jarumaahan ogé nyarimpang heula ka imah Aki Ama. Teu
disuguhan nu anéh, ukur rambutan nu diala kamari baé, pedah kabeneran mareng
jeung usumna. Nu séjénna goréng cau jeung kulub suuk. Éta nu aya, paméré,
diasakan keur nu méré.
“Aki saurna tos
damang?”
“Alhamdulillah
Jang, ngalih panyawat téh ka si Usép.”
“Wadul Kang, ieu
mah nyeri cangkéng balas ngagandong aki-aki.” ceuk si Usép, semu ngagorowok ti
kamber.
Ger, kabéh sémah
akey-akeyan, nahan seuri.
Keur kitu,
ujug-ujug aya nu nanya:
“Ke, dupi anu
pupus atuh saha Ki?”
Sémah-sémah
jarempé. Pamajikan Aki Ama cicing tukangeun panto dapur, jamedud langlayeuseun,
nahan ambek jeung hanjelu.
Aki Ama teu
langsung muka carita. Mimiti manéhna
seuri, tuluy ngarénghap lalaunan, ngumbar haté anu ujug-ujug ngangres campur
nineung. Nenjo kaluar, langit caang semu konéng. Angin ngahiliwir tiis
pikabetaheun, neumbrag kana dangdaunan anu geus karolot. Aroyag, tuluy murag
muguran tina gagangna. Eunteup luhur taneuh, nutup nu buruk tinggal pakang.
Barang rét, ék nyarita pisan, teu karasaeun aya anu kaluar tina sisi panonna. Hérang
rada haneut, ngeclak, maseuhan salambar potrét nu nyelap dina saku bajuna.
—Andi
Budiman—
Tidak ada komentar:
Posting Komentar